Η εποχή των τεράτων

Εκρηκτικό μείγμα η επιβράδυνση στις αναδυόμενες χώρες και η στασιμότητα στις αναπτυγμένες οικονομίες

Του Γιώργου Τοζίδη

 

Στις 3 Σεπτέμβρη και προκειμένου να εορτασθεί η 70^η επέτειος της παράδοσης της Ιαπωνίας κατά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η κυβέρνηση της Κίνας οργάνωσε στο Πεκίνο μία παρέλαση 12.000 στρατιωτών. Είναι βέβαιο ότι απώτερος στόχος αυτής της παρέλασης ήταν να παρουσιαστεί μία εντελώς διαφορετική εικόνα της χώρας (αρμονία, τάξη και ισχύς) από αυτήν που μεταδίδουν στον υπόλοιπο πλανήτη οι εξελίξεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Από τα μέσα Ιουνίου, που ξεκίνησε η πτώση στα χρηματιστήρια της Κίνας, η απομείωση της αξίας των μετοχών ανέρχεται σε 5 τρισεκατομμύρια δολάρια, παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες της κινεζικής κυβέρνησης να σταματήσει την πτώση*. Ακολούθησε, στις 11 Αυγούστου, η υποτίμηση του κινεζικού νομίσματος (η μεγαλύτερη μετά το 1994) που έσπειρε τον πανικό στα χρηματιστήρια όλου του πλανήτη και πυροδότησε τα σενάρια για την επάνοδο της ύφεσης στην παγκόσμια οικονομία. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την υποτίμηση του ρενμίμπι, υποτιμήθηκαν και τα νομίσματα των κυριότερων αναδυόμενων οικονομιών (Βραζιλία, Ν. Αφρική, Τουρκία, Μαλαισία, Ταϊλάνδη αλλά και Αυστραλία). Την εικόνα συμπληρώνει η πτώση της τιμής των κυριοτέρων εμπορευμάτων με βασικότερη αυτήν του πετρελαίου που τροφοδοτεί αποπληθωριστικές τάσεις στις χώρες εισαγωγής και πυροδοτεί ελλείμματα και χρέη στις χώρες παραγωγούς.

Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η Κίνα μεταβλήθηκε σε ατμομηχανή για την παγκόσμια ανάπτυξη καθώς παρείχε αφειδώς, τα κεφάλαια που απαιτούνταν για την αναθέρμανση της παγκόσμιας οικονομίας με αποτέλεσμα τη δημιουργία μίας τεράστιας ζήτησης για εμπορεύματα, την ανάδειξή της σε παγκόσμιο επενδυτή και μεγαλύτερο πιστωτή των ΗΠΑ. Τον Απρίλιο του 2010, το ΔΝΤ ανακοίνωσε ότι η κρίση είχε ξεπεραστεί και η παγκόσμια οικονομία θα επέστρεφε στους, προ κρίσης, ρυθμούς ανάπτυξης. Οι αναδυόμενες οικονομίες που παρήγαν εμπορεύματα παγκόσμιας ζήτησης αλλά και η Γερμανία ήταν οι κερδισμένοι αυτής της κρίσης. Παράλληλα, τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης και ο δανεισμός με σχεδόν μηδενικά επιτόκια δημιούργησαν μία πληθώρα κερδοσκοπικών κεφαλαίων που αναζητούσε επενδυτικές ευκαιρίες γρήγορου πλουτισμού εκτοξεύοντας στα ύψη τις χρηματιστηριακές τιμές σε αναπτυγμένες και αναδυόμενες οικονομίες.

Όμως, η ανάκαμψη της οικονομίας των ΗΠΑ αποδείχθηκε αναιμική και η Ευρωπαϊκή Ένωση βυθίστηκε σε ένα τέλμα ύφεσης, αποπληθωρισμού και διόγκωσης του δημόσιου χρέους. Οι επιπτώσεις δεν άργησαν να φανούν. Από το τέταρτο τρίμηνο του 2013, οι αναδυόμενες οικονομίες παρουσίασαν μειωμένους ρυθμούς ανάπτυξης και εμφανίστηκαν οι πρώτες προβλέψεις για την επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας και τη μείωση του ετήσιου ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ της από 8-10% σε 3-5%. Το κυρίαρχο δόγμα «ο,τιδήποτε και αν συμβαίνει στις οικονομίες των αναπτυγμένων χωρών, οι αναδυόμενες οικονομίες θα μεγεθύνονται και θα αποτελούν πηγή ζήτησης τεχνολογίας και ποιοτικών και πολυτελών προϊόντων και υπηρεσιών» είχε καταρρεύσει.

Τα κερδοσκοπικά κεφάλαια ήταν τα πρώτα που έσπευσαν να εγκαταλείψουν το «πλοίο». Σύμφωνα με τους Financial Times, οι καθαρές εκροές κεφαλαίων από τις 19 μεγαλύτερες αναδυόμενες οικονομίες ανήλθαν σε 940,2 δισ. δολάρια τους τελευταίους 13 μήνες, σχεδόν διπλάσιες από την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης (2008-2009). Είχαν προηγηθεί οι «προβλέψεις» των γνωστών οίκων αξιολόγησης για την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης αυτών των οικονομιών και, ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία, η απόσυρση των κεφαλαίων οδήγησε, πράγματι, σε αυτήν την επιβράδυνση.

Επιπλέον, η πλημμυρίδα δολαρίων στην παγκόσμια αγορά είχε ως αποτέλεσμα την ουσιαστική υποτίμηση του δολαρίου έναντι του κινέζικου νομίσματος, ενώ ανάλογες επιπτώσεις έχει και το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η υποτίμηση του κινεζικού νομίσματος ήταν αναμενόμενη. Ιδιαίτερα όταν οι Κινέζοι διαπίστωσαν ότι μόνο τον Ιούλιο οι κινεζικές εξαγωγές μειώθηκαν κατά 8,3% ενώ συνολικά φέτος μειώθηκαν κατά 12,1% προς την Ε.Ε. και 10,2% προς την Ιαπωνία.

Ακολούθησε η πτώση της τιμής των κυριότερων εμπορευμάτων στα χαμηλότερα επίπεδα των έξι τελευταίων ετών με πιο σημαντική την πτώση της τιμής του πετρελαίου που, όσο κι αν φαίνεται περίεργο, επηρεάζει αρνητικά τόσο τις χώρες παραγωγούς, που βλέπουν τα έσοδά τους να μειώνονται δραματικά, όσο και τις χώρες κατανάλωσης, που αντιμετωπίζουν εντεινόμενες αποπληθωριστικές πιέσεις και τον κίνδυνο ύφεσης. Ήδη 10 από τις 34 μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη αντιμετώπιζαν, και πριν την πτώση της τιμής των εμπορευμάτων, αποπληθωριστικές πιέσεις.

Συμπερασματικά, σημειώνεται ότι:

1. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες κρίσεις, η πρόσφατη οφείλεται στην επιβράδυνση της ανάπτυξης στις αναδυόμενες χώρες, σε συνδυασμό πάντα με τη στασιμότητα στις αναπτυγμένες οικονομίες.
2. Οι εξαγωγές πρώτων υλών από τις αναδυόμενες χώρες θα πληγούν ακόμη περισσότερο, εξαιτίας της επιβράδυνσης των παγκόσμιων ρυθμών ανάπτυξης. Κατά συνέπεια, τα νομίσματα αυτών των χωρών (πιθανότατα και της Κίνας) θα υποτιμηθούν ακόμη περισσότερο, με τελικό αποτέλεσμα την επιδείνωση της ικανότητάς τους να αποπληρώσουν τα δάνειά τους που είναι σε ξένο νόμισμα (κυρίως δολάριο).
3. Η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας επιδεινώνεται εξαιτίας του γεγονότος ότι οι κεντρικές τράπεζες των αναπτυγμένων κρατών ή ενώσεων (ΗΠΑ, Ευρωζώνη, Ιαπωνία και Μεγάλη Βρετανία) έχουν εξαντλήσει τις δυνατότητες παρέμβασής τους στις αγορές (μηδενικά επιτόκια, ποσοτική χαλάρωση) αλλά και της υπερχρέωσης αυτών των περιοχών.

Η παγκοσμιοποίηση καταρρέει και αφήνει πίσω της πολέμους, καταστροφές, πείνα, φτώχεια και δυστυχία. Το παλιό πεθαίνει και το νέο αργεί να γεννηθεί. Είναι, πράγματι, η εποχή των τεράτων…

 

Υ.Γ. Διαπιστώνοντας την αναταραχή που έχει προκληθεί στην παγκόσμια οικονομία, είναι μεγάλος πειρασμός η εκτίμηση/ πρόβλεψη του τι θα συνέβαινε εάν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ επέλεγε τη ρήξη και όχι τη συνθηκολόγηση…

 

*Βλέπε σχετικό άρθρο Τι συμβαίνει στην Κίνα; που δημοσιεύθηκε στα Οικονομικά Ερανίσματα, στο φύλλο της 11/07/2015.  http://www.e-dromos.gr/ti-sumvainei-sthn-kina/

 

To νέο μνημόνιο θα αποτύχει! Η Αριστερά;

    

Του Γιώργου Τοζίδη

 

Το βασικό επιχείρημα της κυβέρνησης για την αποδοχή του νέου μνημονίου είναι ότι με αυτόν τον τρόπο αποφεύχθηκε η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη και η συνακόλουθη καταστροφή της οικονομίας. Είτε πρόκειται για συγγνωστή ή ασύγγνωστη πλάνη, τα αποτελέσματα και του νέου μνημονίου θα είναι μεγαλύτερη ανεργία και φτώχεια και ολοκλήρωση της μετατροπής της χώρας σε τουριστικό θέρετρο, φθηνό γηροκομείο και οικόπεδο για τη διακίνηση εισαγόμενων προϊόντων και ενεργειακών πόρων. Εάν ολοκληρωθεί το πρόγραμμα, δεν θα έχει σημασία εάν η χώρα βρίσκεται εντός ή εκτός της ευρωζώνης…

Τα προηγούμενα μνημόνια στηρίχθηκαν στο παρακάτω τρίπτυχο:

1. Δανεισμός για την αποπληρωμή δανείων. Το ορατό αποτέλεσμα ήταν η εκτίναξη του δημόσιου χρέους και του σχετικού δείκτη (χρέος/ ΑΕΠ) στο 177% το 2014. Το νέο πρόγραμμα θα επιβαρύνει το δημόσιο χρέος με ένα επιπλέον 25% του ΑΕΠ με αποτέλεσμα να εκτιμάται ότι, μετά από δύο χρόνια, θα προσεγγίζει, σε ονομαστικούς όρους, το 200% του ΑΕΠ.
2. Προσήλωση στην αυστηρή λιτότητα (δραστική μείωση μισθών και συντάξεων) και τη σκληρή δημοσιονομική προσαρμογή με στόχο την εμφάνιση πρωτογενών πλεονασμάτων που είχαν ως αποτέλεσμα μείωση κατά 25% του ΑΕΠ πρωτοφανή ανεργία και φτώχεια.
3. Δομικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, στην κοινωνική ασφάλιση, στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών με κοινό παρονομαστή την κατάργηση εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων και την απορρύθμιση των αγορών ώστε να κτυπηθεί η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα.

Στο παραπάνω τρίπτυχο στηρίζεται και το νέο μνημόνιο. Όμως είναι ο ορισμός της βλακείας να πιστεύεις ότι εφαρμόζοντας την ίδια πολιτική, που τα πέντε προηγούμενα χρόνια παρήγαγε ύφεση, ανεργία και φτώχεια, τα αποτελέσματα θα είναι διαφορετικά (ανάπτυξη και ευημερία) επειδή τα μέτρα θα υλοποιούνται από μία «αριστερή» κυβέρνηση. Άλλωστε τα πρώτα μέτρα ήταν ενδεικτικά για το τι πρόκειται να επακολουθήσει: ο ΦΠΑ αυξήθηκε σε προϊόντα και υπηρεσίες πρώτης ανάγκης και όχι π.χ. σε προϊόντα και υπηρεσίες πολυτελείας, οι τράπεζες αναγορεύθηκαν σε προνομιακούς δανειστές σε βάρος του δημοσίου, των ασφαλιστικών ταμείων και των εργαζομένων και από τη νομοθετική υιοθέτηση της ευρωπαϊκής οδηγίας για τις τράπεζες αφαιρέθηκαν οι διατάξεις για τον σεβασμό των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, την τήρηση των υποχρεώσεων προς τα ασφαλιστικά ταμεία και την ανάγκη ουσιαστικής διαβούλευσης με τα σωματεία των εργαζομένων.

Η ρύθμιση για τους πλειστηριασμούς τεκμηριώνει την εκτίμηση για την αποτυχία του προγράμματος. Δεν υπάρχει προηγούμενο παράδειγμα βελτίωσης της διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων με τη διευκόλυνση των τραπεζών να προχωρούν σε πλειστηριασμούς των ενυπόθηκων ακινήτων σε μία αγορά που έχει καταρρεύσει. Αντίθετα, οι συνέπειες θα είναι αρνητικές για τις τράπεζες καθώς τα έσοδα από τους πλειστηριασμούς θα υπολείπονται σημαντικά των ενυπόθηκων αξιών που είναι εγγεγραμμένες στα χαρτοφυλάκιά τους με αποτέλεσμα οι ζημίες τους να αυξάνονται και να αναγκάζονται σε πρόσθετες προβλέψεις και επί των εξυπηρετούμενων δανείων.

Ιδιωτικοποιήσεις

Η αμφισβήτηση για την επιτυχία του νέου προγράμματος επεκτείνεται και στο νέο ταμείο για τις ιδιωτικοποιήσεις. Ακόμη και οπαδοί των ιδιωτικοποιήσεων εκτιμούν ότι ζητείται από την Ελλάδα να προχωρήσει σε ιδιωτικοποιήσεις «με το πιστόλι στον κρόταφο», αμφισβητούν την εκτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων ενώ επισημαίνουν και τον κίνδυνο των εξευτελιστικών τιμών ενώ στηλιτεύουν και το γεγονός ότι το 75% των εσόδων θα κατευθυνθεί άμεσα ή έμμεσα στην εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Τα παραπάνω ερωτήματα είναι εύγλωττα. Πώς θα εκτιμηθεί η παρούσα αξία υποδομών (όπως ο σιδηρόδρομος και τα λιμάνια) που μπορούν να αξιοποιήσουν ευρωπαϊκούς πόρους για την ανάπτυξή τους αφού έχουν, ήδη, ενταχθεί στα διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφορών; Πώς θα συμβάλλουν οι ιδιωτικοποιήσεις στην ανάπτυξη όταν, μέχρι τώρα, η ιδιωτικοποίηση κερδοφόρων δημόσιων επιχειρήσεων συνοδεύτηκε από κατάργηση χιλιάδων θέσεων εργασίας (π.χ. ΟΤΕ, ΟΠΑΠ) αλλά και από την εξαφάνισή τους από την αγορά (π.χ. Εμπορική Τράπεζα);

Συμπερασματικά, η Ελλάδα έχει ήδη υλοποιήσει μέτρα σκληρής λιτότητας, το ΑΕΠ έχει καταρρεύσει και έχει εισέλθει σε έναν κύκλο χρέους – αποπληθωρισμού. Στη θεωρία, το αντίδοτο είναι η αναθέρμανση της οικονομίας για να διαρραγεί αυτός ο κύκλος και να επανέλθει η οικονομία σε ρυθμούς ανάπτυξης. Αντί για την αναθέρμανση, το νέο μνημόνιο επιβάλλει τη λήψη και άλλων μέτρων λιτότητας και απορρύθμισης των αγορών. Για να μην υπάρχουν ψευδαισθήσεις, τα μέτρα που απαιτεί το ΔΝΤ για να συμμετάσχει στο νέο πρόγραμμα χρηματοδότησης (ώστε να εκπληρωθεί ο σχετικός όρος που προβλέπεται στο άρθρο 13 του καταστατικού του ΕΜΣ) είναι σαφή: Όχι κατάργηση των προηγούμενων αντεργατικών ρυθμίσεων για τον βασικό μισθό, τη διαιτησία, τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας και λήψη επιπλέον μέτρων για τις ομαδικές απολύσεις και την κήρυξη απεργιών. Ακόμη το ΔΝΤ ζητά την περαιτέρω μείωση των δημοσίων δαπανών όταν, σύμφωνα με την Eurostat, το 2014 μειώθηκαν κατά 10,7 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ (το μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης στην Ε.Ε.-28).

Πέρα, όμως, από την αποτυχία ή επιτυχία του νέου προγράμματος, το πρόβλημα είναι η ίδια η δημοκρατία. Το ελληνικό Κοινοβούλιο δεν έχει καμία εξουσία να νομοθετεί χωρίς την έγκριση των δανειστών αλλά μόνο να εφαρμόζει τα θελήματά τους. Όπως έγραψε ο P. Mason: «Εάν η δημοκρατία δεν μπορεί να εκφράσει ψευδαισθήσεις και τρελές ελπίδες· εάν δεν μπορεί να εμπεριέχει αφηγήσεις συναισθημάτων και ιδανικών, πεθαίνει». Θα αφήσουμε τη δημοκρατία να πεθάνει στην πατρίδα μας;

 

***

O μύθος των υψηλών δημοσίων δαπανών

Του Γιώργου Τοζίδη         

 

Την ίδια περίοδο που το ΔΝΤ θέτει, για μία ακόμη φορά, ως ένα από τα προαπαιτούμενα για τη νέα δανειακή σύμβαση, τη μείωση των δημοσίων δαπανών (EuroAreaPolicies/ July 2015), η Eurostat δημοσίευσε τα στοιχεία για την εξέλιξη των δημοσίων δαπανών στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη για το 2014 (ως σύνολο) και το 2013 (ανά κατηγορία δαπάνης).

Από τη σύγκριση των στοιχείων του 2014 για την εξέλιξη των δημοσίων δαπανών με τα αντίστοιχα του έτους 2009, προκύπτουν τα ακόλουθα (βλέπε και σχετικούς Πίνακες Ι και ΙΙ):

1. Οι δημόσιες δαπάνες αυξάνονται ποσοτικά στο σύνολο της Ε.Ε. και της ευρωζώνης κατά το χρονικό διάστημα 2009-2014 ενώ μειώνονται οριακά ως ποσοστό του ΑΕΠ. Οι δημόσιες δαπάνες στη χώρα μας, ως ποσοστό του ΑΕΠ, βρίσκονται στο μέσο όρο της Ευρωζώνης.

2. Στις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από την κρίση, εκτός της Ιταλίας, οι δημόσιες δαπάνες μειώθηκαν σημαντικά τόσο ποσοτικά όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η μεγαλύτερη ποσοτική μείωση καταγράφηκε στη χώρα μας όπου οι δημόσιες δαπάνες μειώθηκαν κατά 39.929 εκατ. ευρώ. Ως ποσοστό του ΑΕΠη μεγαλύτερη μείωση καταγράφηκε στην Ιρλανδία καθώς λόγω της μεγάλης μείωσης του ελληνικού ΑΕΠη μείωση των δημόσιων δαπανών εμφανίζεται χαμηλότερη.

3. Ασφαλέστερη εικόνα για την εξέλιξη των δημοσίων δαπανών προκύπτει από τον Πίνακα ΙΙ. Η μείωση των δημοσίων δαπανών ανά κάτοικο είναι 32,2% στην Ελλάδα με την Ιρλανδία, που ακολουθεί, να καταγράφει μείωση «μόλις» 10,3%.

(Κάντε κλικ και δείτε τους Πίνακες σε μεγαλύτερο μέγεθος)

 

Η μεγάλη μείωση των δημοσίων δαπανών στη χώρα μας:

1. Διαψεύδει όλους όσοι στην Ελλάδα και το εξωτερικό υποστηρίζουν ότι η δημοσιονομική προσαρμογή στηρίχθηκε στην αύξηση των δημοσίων εσόδων και

2. Η συγκριτικά μεγαλύτερη μείωσή τους στην Ελλάδα σε σύγκριση με τις άλλες χώρες αποτελεί μία από τις αιτίες που η χώρα μας εξακολουθεί να βρίσκεται σε ύφεση.

Εντυπωσιακά είναι και τα στοιχεία για τη διάρθρωση των δημοσίων δαπανών (2013) καθώς υπάρχουν ενδιαφέρουσες αποκλίσεις από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Το υψηλότερο ποσοστό κατευθύνεται στην κοινωνική προστασία (32,4% έναντι 41% που είναι ο μ.ό. της Ευρωζώνης) διαψεύδοντας τους ισχυρισμούς για σπατάλη στον συγκεκριμένο τομέα. Το ποσοστό που δαπανάται για τα επιδόματα των ανέργων ανέρχεται στο ισχνό 1,5% έναντι 3,8% στην Ευρωζώνη. Απογοήτευση προκαλούν τα ποσοστά των δημοσίων δαπανών για την Υγεία (8,6% το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. μετά την Κύπρο) και την Παιδεία (7,6% το χαμηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε.). Το 2013 το 25% των δημοσίων δαπανών αναλώθηκε στον τομέα οικονομικών υπηρεσιών λόγω των δαπανών για την ανακεφαλαιοποίηση και εκκαθάριση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.

Η περαιτέρω μείωση των δημοσίων δαπανών θα έχει ως συνέπεια ακόμη μεγαλύτερη ύφεση, αύξηση της φτώχειας και μετατροπή της Ελλάδας σε κράτος-παρία.

 

ΞΥΠΟΛΗΤΟΙ ΣΤΑ ΑΓΚΑΘΙΑ…

Του Γιώργου Τοζίδη

 

Το χειρότερο μήνυμα που στάλθηκε με την υπογραφή του νέου μνημονίου ήταν η «επιβεβαίωση», και μάλιστα από μία αριστερή κυβέρνηση, του θεμελιώδους δόγματος του νεοφιλελευθερισμού ότι δεν υπάρχει αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση. Η επιχειρηματολογία που συνόδευσε αυτό το μήνυμα ήταν εξίσου τρομοκρατική με αυτήν των προηγούμενων μνημονιακών κυβερνήσεων στην Ελλάδα. Στο εράνισμα της προηγούμενης εβδομάδας καταγράφηκαν οι δύο βασικοί μύθοι στους οποίους στηρίχθηκε η κυβέρνηση με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στην αποτυχία. Στο σημερινό εράνισμα θα επισημανθούν τα επιπλέον τακτικά λάθη και παραλείψεις που επιδείνωσαν τη διαπραγματευτική θέση της χώρας κάνοντας αναπόφευκτο το νέο μνημόνιο.

Σε μία σειρά άρθρων σε αυτήν την εφημερίδα* είχε επισημανθεί ότι ο δημόσιος έλεγχος του τραπεζικού συστήματος αποτελούσε προϋπόθεση για την επιτυχία του σχεδίου εξόδου από την κρίση. Αυτή η επισήμανση απόκτησε τραγική επικαιρότητα μετά τη συμφωνία της 20^ης Φεβρουαρίου και την απόφαση της Ε.Κ.Τ. να περικόψει την παρεχόμενη ρευστότητα προς τις τέσσερις συστημικές τράπεζες. Την ίδια περίοδο βρισκόταν στην κορύφωσή της η ανάληψη καταθέσεων και η επιδείνωση των προβλημάτων ρευστότητας της ελληνικής οικονομίας. Από την 30η.11.2014 μέχρι την 28η.02.2015 το σύνολο των καταθέσεων είχε μειωθεί κατά 23,8 δισεκ. ευρώ και το 85% προερχόταν από προθεσμιακές καταθέσεις.

Συμπερασματικά, στα τέλη Φεβρουαρίου ήταν πλέον ολοφάνερο το σχέδιο της τρόικας να οδηγήσει τη χώρα σε πιστωτική ασφυξία (επαναλαμβάνοντας το παράδειγμα της Κύπρου) και να εκβιάσει τη νέα κυβέρνηση να αποδεχθεί ένα νέο μνημόνιο (η διαρροή καταθέσεων συνεχίστηκε και μέχρι την 31^η.05.2015 είχαν αναληφθεί επιπλέον 10,5 δισεκ. ευρώ). Η εκούσια ή ακούσια αδράνεια που επιδείχθηκε τότε καθόρισε και το τελικό αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης. Τι θα μπορούσε να είχε γίνει;

1. Η επιδιωκόμενη πιστωτική ασφυξία μπορούσε να αντιμετωπιστεί σε μεγάλο βαθμό με τη γενίκευση της χρήσης του υπαρκτού «παράλληλου νομίσματος» που δεν ήταν άλλο από τις χρεωστικές και πιστωτικές κάρτες και την ηλεκτρονική τραπεζική για τις συναλλαγές των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Η επέκταση της χρήσης των καρτών και των ηλεκτρονικών συναλλαγών θα μπορούσε να επιβληθεί στις τράπεζες, με την υιοθέτηση ρυθμίσεων όπως η επιβολή τέλους για τις αναλήψεις εκτός ΑΤΜ. Αυτά τα μέτρα θα αιτιολογούνταν με το επιχείρημα της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής ώστε να αποφευχθεί ένας ακόμη μεγαλύτερος πανικός από την πλευρά των καταθετών.
2. Η διαρροή των καταθέσεων θα μπορούσε, επίσης, να αντιμετωπιστεί με διάφορους τρόπους. Είναι γνωστό, σε όσους έχουν στοιχειώδεις γνώσεις τραπεζικής, ότι τα στελέχη των τραπεζών γνωρίζουν τους καταθέτες που διατηρούν προθεσμιακές καταθέσεις με τα μικρά ονόματά τους… Άρα έπρεπε να ασκηθούν πιέσεις στις διοικήσεις των τραπεζών να αποθαρρύνουν τους πελάτες τους και, παράλληλα, να επιβληθούν διοικητικά μέτρα όπως η υποχρέωση προσκόμισης φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας και η απειλή έκτακτου φορολογικού ελέγχου όσων προέβαιναν σε ανάληψη των καταθέσεών τους.

Η λήψη αυτών των μέτρων αφενός θα απομάκρυνε το ενδεχόμενο εκβιασμού με όπλο την πιστωτική ασφυξία και αφετέρου θα έστελνε το μήνυμα στην ελληνική κοινωνία (που στην πλειοψηφία της δεν έχει ούτε ένα ευρώ προθεσμιακή κατάθεση) ότι η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να πολεμήσει ως το τέλος για την υλοποίηση του προγράμματός της. Σήμερα, αυτοί που ποτέ δεν εμπιστεύτηκαν το αντιστασιακό φρόνημα του ελληνικού λαού και ευθύνονται για το γεγονός ότι κανένα μέτρο δεν ελήφθη για την ισχυροποίηση της κυβερνητικής θέσης έναντι των δανειστών, προ(σ)καλούν, υποκριτικά, όποιον έχει εναλλακτική πρόταση να την καταθέσει. Αιδώς Αργείοι…

 

 

 

*Βλέπε ενδεικτικά «Τράπεζες: Ο διάβολος και οι «λεπτομέρειες» (07.02.2015) και «Επιλογή ή αναγκαίος όρος η εθνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος;» (08.09.2014).

Ψηλά το κεφάλι!

      

Του Γιώργου Τοζίδη

 

Η ένδοξη Ρώμη σε περίμενε τόσους αιώνες

Σε προφητείες έλεγε τον ερχομό σου

κι εσύ αφομοιώθηκες;

 

Μιχ. Κατσαρός, Κατά Σαδδουκαίων

Ένα ερώτημα βασανίζει τον ελληνικό λαό: ποια λάθη έγιναν και το όνειρο της αριστερής κυβέρνησης κινδυνεύει, σήμερα, να μετατραπεί στο χειρότερο εφιάλτη;

Η βασική αιτία που οδήγησε στο σημερινό εφιάλτη είναι η μονοσήμαντη ανάγνωση της ελληνικής κρίσης. Η πλειοψηφία των οικονομολόγων του ΣΥΡΙΖΑ υποστήριξαν ότι επρόκειτο για μια κρίση «υπερσυσσώρευσης» παραβλέποντας ότι: 1. Η κρίση του ελληνικού οικονομικού υποδείγματος είχε ξεκινήσει πριν από το 2009 και τα όποια ποσοστά μεγέθυνσης του ΑΕΠ, που καταγράφηκαν τη δεκαετία του 2000, οφείλονταν σε έναν άνευ ορίων δανεισμό, κυρίως των νοικοκυριών, που τροφοδότησε την άμεση ή έμμεση κατανάλωση και εκτόξευσε τα ελλείμματα του εμπορικού ισοζυγίου καθώς «συνέπεσε» με την εντεινόμενη παραγωγική αποδιάρθρωση και 2. Η Γερμανία εκμεταλλεύεται την οικονομική κρίση για να διαμορφώσει μία γερμανική Ευρώπη με την επιβολή ενός νέου καταμερισμού εργασίας.

Η συνέπεια των παραπάνω ήταν να στηριχθεί το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ σε δύο βασικούς μύθους:

1. Η έξοδος από την κρίση μπορεί να προκύψει αποκλειστικά από την υλοποίηση πολιτικών αναδιανομής και δεν απαιτείται ένα συνολικό αξιόπιστο σχέδιο ανασυγκρότησης της οικονομίας και της κοινωνίας. Σε αυτόν τον μύθο στηρίχθηκαν πολλές από τις προτάσεις του Τμήματος Οικονομικής Πολιτικής (π.χ. αφορολόγητο 12.000 ευρώ, κατάργηση ΕΝΦΙΑ, ατομικό αφορολόγητο 300.000 ευρώ για την ακίνητη περιουσία κ.ά.) αγνοώντας τις συνέπειες στα φορολογικά έσοδα. Ακόμη χειρότερα τα στελέχη του Τμήματος λοιδορούσαν όσους υποστήριζαν την αναγκαιότητα ενός συνολικού αξιόπιστου σχεδίου με κεντρικό πυλώνα το πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης και φρόντισαν, εκμεταλλευόμενοι τη θέση τους, να υπονομεύσουν τις συνεδριακές αποφάσεις.
2. Η δογματική πεποίθηση ότι στην Ευρωζώνη κυριαρχούν η αλληλεγγύη και ο ορθός λόγος και έχει εξοβελιστεί, λόγω του κοινού νομίσματος, ο ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών-μελών. Αυτή η εκτίμηση συντηρούσε τη βεβαιότητα για την εξεύρεση λύσης και τη σύναψη «αμοιβαία επωφελούς» συμφωνίας που υπονόμευσε το αγωνιστικό φρόνημα του λαού και ακύρωσε την αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων.

Η θρησκευτική προσήλωση στους δύο μύθους είχε και παράπλευρες συνέπειες. Μία κλειστή ομάδα επεξεργάστηκε το πρόγραμμα χωρίς οι κομματικές οργανώσεις και τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ να έχουν την παραμικρή δυνατότητα παρέμβασης, χωρίς να αξιοποιείται ο πλούτος των ιδεών και προτάσεων της κοινωνίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης ουδέποτε τέθηκε στη βάσανο των κομματικών οργανώσεων και της κοινωνίας ενώ ακραία έκφραση αυτής της απαξίωσης αποτέλεσε η ακύρωση του Διαρκούς Συνεδρίου, την παραμονή των εκλογών του Ιανουαρίου.

Η απαξίωση της αναγκαιότητας ύπαρξης ενός εναλλακτικού σχεδίου εκφράσθηκε και με τη μη υλοποίηση κρίσιμων μέτρων που περιλαμβάνονταν στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Το βασικότερο λάθος αποτέλεσε η μη υλοποίηση της προγραμματικής εξαγγελίας για τον δημόσιο έλεγχο του τραπεζικού συστήματος. Ενώ από τον Μάρτιο είχε διατυπωθεί η απειλή για κλείσιμο των τραπεζών και συνεχιζόταν η ανεξέλεγκτη διαρροή καταθέσεων (σε πολλές περιπτώσεις με προτροπή των Διοικήσεων των τραπεζών) ουδεμία κίνηση έγινε για την εκπόνηση σχεδίου για την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που παρέχει η ηλεκτρονική τραπεζική και το πλαστικό χρήμα ώστε να αντιμετωπισθεί η πιστωτική ασφυξία που επιβλήθηκε από την ΕΚΤ.

Το τρίτο (και χειρότερο) μνημόνιο είναι πλέον γεγονός. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι γεγονός είναι και το δημοψήφισμα στο οποίο ο ελληνικός λαός απέδειξε, για μια ακόμη φορά, ότι το αντιστασιακό φρόνημα είναι εγγεγραμμένο στη συνείδησή του. Το ερώτημα για το εάν χάθηκε μία μάχη ή ο πόλεμος θα απαντηθεί από τον ίδιο το λαό όταν συνδυάσει το αντιστασιακό φρόνημα που οδήγησε στο θριαμβευτικό «όχι» του δημοψηφίσματος με την πρόταση για την ανασυγκρότηση της οικονομίας και της κοινωνίας και την πολιτιστική αναγέννηση.

Ο αγώνας συνεχίζεται…

 

Aνισομερείς επιπτώσεις της κρίσης στην Ε.Ε.

 Του Γιώργου Τοζίδη

Η Στατιστική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) δημοσίευσε πριν από λίγες ημέρες τις πρώτες εκτιμήσεις της για την εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ για το 2014, όπως αυτό εκφράζεται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΜΑΔ)*.

Με το μέσο όρο της Ε.Ε. να ορίζεται στο 100% και της Ευρωζώνης στο 107% το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ παρουσιάζει σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των κρατών-μελών. Οι ακραίες τιμές καταγράφονται μεταξύ 45% (Βουλγαρία) και 263% (Λουξεμβούργο).  Έντεκα κράτη-μέλη κατέγραψαν ποσοστά μεγαλύτερα του μέσου όρου της Ε.Ε. με τη Γερμανία και την Αυστρία να καταγράφουν ποσοστά 123% και 121% αντίστοιχα και να βρίσκονται στη δεύτερη και τρίτη θέση ακολουθούμενες από τη Δανία και το Βέλγιο. Εκτός από τη Βουλγαρία, τα χαμηλότερα ποσοστά καταγράφονται στη Ρουμανία (54%), την Κροατία (59%), τη Λετονία (64%) και την Ουγγαρία (68%). Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ελλάδα βρίσκεται στο 72%.

Ενδιαφέροντα συμπεράσματα προκύπτουν εάν οι παραπάνω δείκτες συγκριθούν με τους αντίστοιχους πριν από το ξέσπασμα της κρίσης (2007):

1. Σε εννέα κράτη-μέλη καταγράφηκε μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ Η μεγαλύτερη μείωση καταγράφηκε στην Ελλάδα όπου ο σχετικός δείκτης μειώθηκε από το 95% του μέσου όρου της Ε.Ε. (2007) στο 72% το 2014. Ακολουθούν η Ιρλανδία (2007: 150% – 2014: 132%)και η Ισπανία (2007: 106% – 2014: 93%) ενώ αρνητικούς ρυθμούς μεταβολής κατέγραψαν και η Κύπρος, η Σλοβενία, η Φινλανδία, η Ιταλία, η Γαλλία και η Ολλανδία.

2. Οι υψηλότεροι θετικοί ρυθμοί μεταβολής καταγράφηκαν στην Πολωνία (2007: 53%-2014: 68%), στη Λιθουανία (2007: 60%-2014: 74%) και στη Ρουμανία (2007: 41%-2014: 54%). Εάν, όμως, οι υψηλοί θετικοί ρυθμοί μεταβολής στα νέα κράτη-μέλη τη Ε.Ε. δικαιολογούνται με βάση τα αρχικά χαμηλά ποσοστά με τα οποία συγκρίνονται, ο θετικός ρυθμός μεταβολής της Γερμανίας (2007: 115%-2014: 124%) είναι εντυπωσιακός, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπ’ όψιν ότι την 3ετία 2005- 2007 ο αντίστοιχος δείκτης κατέγραψε αρνητική μεταβολή (το 2005 ήταν 117%).

3. Η σοβαρή επιδείνωση της θέσης της χώρας μας στην Ε.Ε. προκύπτει και από τα ακόλουθα στοιχεία: α. το 2007 βρισκόταν στην 14^η θέση για να «πέσει» στην 21^η το 2014 μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. και β. καταγράφηκε σύγκλιση μεταξύ της Ελλάδας και των βαλκανικών χωρών αφού μειώθηκε η απόσταση από τη Βουλγαρία (τη χώρα με τον χαμηλότερο δείκτη) από τις 55 (2007) στις 27 εκατοστιαίες μονάδες (2014). Φαίνεται ότι επιτυγχάνεται ο διακηρυγμένος στόχος των μνημονιακών πολιτικών…

Η διαπίστωση και με στοιχεία της Eurostat, της υποβάθμισης της θέσης της χώρας μας εντός της Ε.Ε., συμπίπτει με την πιο κρίσιμη φάση των διαπραγματεύσεων (Πέμπτη βράδυ που γράφεται το παρόν εράνισμα όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοικτά). Όμως, είναι βέβαιο ότι ελάχιστα θα απασχολήσουν τους εκπροσώπους των «θεσμών» τα παραπάνω στοιχεία. Η επιδίωξή τους είναι η ανατροπή της εκλεγμένης ελληνικής κυβέρνησης, ώστε να σταλεί το μήνυμα ότι στην Ε.Ε. δεν επιτρέπονται παρεκκλίσεις από το κυρίαρχο δόγμα του νεοφιλελευθερισμού. Βρισκόμαστε σε πόλεμο και ως γνωστόν αυτοί δεν κρίνονται από την έκβαση της πρώτης μάχης…

 

* Η ΜΑΔ είναι μία αξιόπιστη τεχνητή νομισματική μονάδα, καθώς ελαχιστοποιεί τις διαφορές στις τιμές των καταναλωτικών προϊόντων μεταξύ των κρατών. Δηλαδή, μία ΜΑΔ «αγοράζει» τον ίδιο όγκο αγαθών και υπηρεσιών σε όλες τις χώρες.

 

Κρίση και ανισότητα στην Ευρωζώνη (Ι)

Του Γιώργου Τοζίδη

         

Η μη ολοκληρωμένη εκτίμηση των αιτιών της οικονομικής κρίσης στην ευρωζώνη και, κυρίως, η μη αναγνώριση των ωφελειών της Γερμανίας από αυτήν, αποτελούν δύο από τους παράγοντες που υποχρέωσαν την ελληνική κυβέρνηση στη συμφωνία της 20^ής Φεβρουαρίου και ευθύνονται για τα σημερινά αδιέξοδα. Στο σημερινό εράνισμα και σε αυτό της επόμενης εβδομάδας θα παρουσιαστούν τα βασικά σημεία μίας έκθεσης της γνωστής δεξαμενής σκέψης Stratfor, με τον εύγλωττο τίτλο Γερμανικό Εμπόριο και Ευρωζώνη: Ένα Ζήτημα Ανισότητας που εντοπίζει τις αιτίες της κρίσης στα πλεονάσματα του γερμανικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

(κάντε κλικ στους πίνακες για να τους δείτε σε μαγαλύτερο μέγεθος)

«Στις αρχές Μαΐου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτίμησε ότι το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (ΙΤΣ) της Γερμανίας θα είναι 7,9% του ΑΕΠ φέτος έναντι 7,6% που ήταν το 2014. Μία εβδομάδα αργότερα, το ΔΝΤ εκτίμησε ότι το πλεόνασμα της Γερμανίας θα υπερβεί το 8% – την ίδια περίοδο που το αντίστοιχο πλεόνασμα της Ισπανίας εκτιμάται ότι θα είναι 1,2% ενώ η Γαλλία θα καταγράψει έλλειμμα 0,9% του ΑΕΠ. Αυτές οι πρόσφατες εκτιμήσεις ανανέωσαν τη συζήτηση για τις ανισορροπίες εντός της Ευρωζώνης. Η βασική κριτική που ασκείται στη γερμανική κυβέρνηση είναι ότι το πλεόνασμα της Γερμανίας υπονομεύει τους τοπικούς παραγωγούς στις άλλες χώρες. Οι πολιτικές του Βερολίνου έχουν δεχθεί σφοδρή κριτική διότι συμβάλλουν στον χαμηλό πληθωρισμό της Ευρωζώνης, που έχει πλήξει την κατανάλωση ενώ, παράλληλα, κάνει δυσχερέστερη την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Πρόσθετα, η Γερμανία κατηγορείται ότι η εγχώρια κατανάλωση δεν είναι αρκετή για να βοηθήσει τις οικονομίες της Ε.Ε. που βρίσκονται σε κρίση. Με λίγα λόγια, οι πολέμιοι της Γερμανίας ισχυρίζονται ότι δεν εξάγει μηχανές ή αυτοκίνητα, αλλά ανεργία.

»Οι εγχώριες πολιτικές της Γερμανίας είναι μέρος του προβλήματος. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Γερμανία εφάρμοσε πολιτικές που αποσκοπούσαν στον περιορισμό των μισθών και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Όμως, αυτό σήμαινε, επίσης, ότι τα άτομα θα είχαν λιγότερο διαθέσιμο εισόδημα να δαπανήσουν για αγαθά και υπηρεσίες. Και ενώ η μείωση της γερμανικής κατανάλωσης βοήθησε τη χώρα να αυξήσει τις αποταμιεύσεις της, οι γερμανικές τράπεζες εξήγαγαν αυτές τις αποταμιεύσεις στους καταναλωτές της ευρωπαϊκής περιφέρειας, δημιουργώντας χρηματοπιστωτικές φούσκες. Ενώ το ΙΤΣ της Γερμανίας μετατράπηκε από ελλειμματικό σε πλεονασματικό, μεταξύ 2000 και 2007, τα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας είδαν τα δικά τους ελλείμματα να αυξάνονται ή τα πλεονάσματά τους να συρρικνώνονται*.

»Η εισαγωγή του ευρώ έκανε την κατάσταση ακόμη πιο σύνθετη. Οι λιγότερο παραγωγικές οικονομίες της Ε.Ε. δεν είχαν την επιλογή της υποτίμησης του νομίσματός τους ώστε να αποκαταστήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Πρόσθετα, το ευρώ ήταν πιο αδύναμο από ό,τι το γερμανικό μάρκο αλλά πιο ισχυρό από την ισπανική πεσέτα ή την ιταλική λίρα· αυτός ο τεχνητός αποπληθωρισμός ευνόησε τη γερμανική εξαγωγική βιομηχανία.

»Στην αρχή της οικονομικής κρίσης του 2008, το πρόβλημα είχε γίνει πολύ περισσότερο έντονο. Για να ανακτήσουν οι ελλειμματικές οικονομίες την ανταγωνιστικότητά τους, θα έπρεπε να έχουν χαμηλότερο πληθωρισμό από τη Γερμανία, το οποίο οδηγεί σε πολιτικές εσωτερικής υποτίμησης και σε ένα υφεσιακό σπιράλ στη Νότια Ευρώπη. Εν τω μεταξύ, το πλεόνασμα του ΙΤΣ της Γερμανίας είναι πιο ισχυρό από ποτέ, παρ’ όλο που έπρεπε να προσαρμοστεί στην παγκόσμια ύφεση με τη στροφή σε εξαγωγικές αγορές εκτός της Ευρωζώνης. Η Γερμανία άρχισε να στηρίζεται ολοένα και πιο έντονα στις πωλήσεις στην Ανατολική Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Κίνα*».

*Βλέπε σχετικά διαγράμματα

Συνεχίζεται…

 

Οικονομικές προβλέψεις στην υπηρεσία της πολιτικής…

Του Γιώργου Τοζίδη

         

Η δημοσίευση των εαρινών προβλέψεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ε.Ε.) επιβεβαιώνει με τον καλύτερο τρόπο το γνωστό απόφθεγμα ότι οι προβλέψεις/εκτιμήσεις των οικονομολόγων τεκμηριώνουν την αξιοπιστία των αστρολόγων. Είναι, άλλωστε, γνωστή η λατινική επωδός όλων των «νόμων» της καπιταλιστικής οικονομίας (ceteris paribus) που εξαρτά την ισχύ των «νόμων» από τη μη μεταβολή των υπόλοιπων παραγόντων που τον επηρεάζουν… Ακόμη είναι γνωστή η ρήση για την αυτοεκπληρούμενη προφητεία στις περιπτώσεις εκείνες που οι προβλέψεις των οικονομολόγων προκαλούν τις εξελίξεις που προβλέπουν. Άλλωστε, στην Ελλάδα υπάρχει αρνητική εμπειρία των προβλέψεων των «θεσμών» σχετικά με τις επιπτώσεις των μνημονιακών πολιτικών στα μακροοικονομικά μεγέθη, επιπτώσεις που ακόμη επιβαρύνουν τη χώρα και το λαό της.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται πλήρως από τις εαρινές προβλέψεις της Ε.Ε. Η αισιοδοξία για την εξέλιξη των μακροοικονομικών μεγεθών (π.χ. αύξηση 1,5% του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη και 1,8% στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μικρή μείωση της ανεργίας) στηρίζεται, σε μεγάλο βαθμό, στις χαμηλές τιμές του πετρελαίου και την πτώση της ισοτιμίας του ευρώ που προκάλεσε η πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Όμως, παρά το ότι αναφέρονται, υποτιμώνται οι κίνδυνοι από τη διεθνή αναταραχή (ουκρανική κρίση και η συνεχιζόμενη ένταση με τη Ρωσία, Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική), την οικονομική «κόπωση» των αναδυόμενων οικονομιών (με εξαίρεση την Ινδία) και την πιθανή αναστροφή της μεγέθυνσης στις ΗΠΑ. Ακόμη επισημαίνεται στις προβλέψεις της Ε.Ε. ότι οι εξελίξεις στις διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα μπορεί να υπονομεύσουν τις θετικές προβλέψεις της. Επιβεβαιώνεται, δηλαδή, το βασικό δόγμα ότι οι προβλέψεις ισχύουν εφόσον δεν μεταβληθούν οι παράγοντες που τις επηρεάζουν…

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ε.Ε., η μείωση των πραγματικών επιτοκίων, θα πρέπει, για παράδειγμα, να είναι μεγαλύτερη στις περιφερειακές χώρες που υπέφεραν από υψηλότερα επιτόκια δανεισμού πριν την υλοποίηση της πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης. Από την άλλη, στις ίδιες χώρες, η ευθραυστότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και το μεγάλο ύψος μη εξυπηρετούμενων δανείων μπορεί να εμποδίσουν τη μετατροπή αυτής της επιπλέον ρευστότητας σε χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα. Δηλαδή, όπως συνέβη και στις ΗΠΑ, η Ε.Ε. διαβλέπει τον κίνδυνο οι τράπεζες να χρησιμοποιήσουν την επιπλέον ρευστότητα για την κάλυψη των ανοιγμάτων στους ισολογισμούς τους ενώ προσπαθεί να αντιμετωπίσει την έλλειψη επενδυτικού ενδιαφέροντος από την πλευρά του ιδιωτικού τομέα, που, επίσης, συμβάλλει στη μη παραγωγική αξιοποίηση αυτής της ρευστότητας, με την επίκληση της υλοποίησης του Επενδυτικού Σχεδίου για την Ευρώπη (Πρόγραμμα Juncker).

Μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, που υλοποιούν προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής, η ανάπτυξη προβλέπεται, σύμφωνα με την Ε.Ε., να είναι ισχυρή στην Ιρλανδία, ενώ η Κύπρος θα γνωρίσει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης από την επόμενη χρονιά. Η αύξηση της εσωτερικής ζήτησης και η ενίσχυση των εξαγωγών θα συμβάλλουν στους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης της Πορτογαλίας.

Οι προβλέψεις της Ε.Ε. για την Ελλάδα επιδιώκουν να λειτουργήσουν ως «αυτοεκπληρούμενες προφητείες». Όταν στο μέσο μίας διαπραγμάτευσης που θα καθορίσει, σε σημαντικό βαθμό, το σύνολο των μακροοικονομικών μεγεθών της χώρας, διατυπώνονται προβλέψεις για την επιδείνωσή τους, προδικάζοντας, ουσιαστικά, το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης, τότε ο εκβιασμός είναι προφανής… Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ τον Νοέμβριο 2014 η Ε.Ε. προέβλεπε ότι το ΑΕΠ θα αυξανόταν κατά 2,5% το 2015, τώρα η αντίστοιχη πρόβλεψη είναι 0,5%. Μία πρόβλεψη που παρασύρει αρνητικά και τα υπόλοιπα μακροοικονομικά μεγέθη (δημοσιονομικό έλλειμμα και δημόσιο χρέος). Η αιτία που επικαλείται η Ε.Ε. για την επιδείνωση των προβλέψεών της για τη χώρα μας δεν είναι άλλη από την αβεβαιότητα, όσον αφορά την κατάληξη των διαπραγματεύσεων. Αντίθετα με τις αρνητικές προβλέψεις για την τρέχουσα χρονιά, η Ε.Ε. διατυπώνει θετικές προβλέψεις για το 2016 μειωμένες, όμως, και πάλι σε σύγκριση με την προηγούμενη πρόβλεψη: αύξηση ΑΕΠ 2,9% (έναντι 3,6%), μείωση δημόσιου χρέους (173,5%) και ανεργίας (23,2%) και δημοσιονομικό έλλειμμα 2,2% χωρίς να αιτιολογεί αυτή τη μεταβολή (πιθανόν προσχωρώντας στη θεωρία της «αριστερής παρένθεσης»).

Οι εαρινές προβλέψεις της Ε.Ε. εξαρτώνται, όπως όλες οι οικονομικές προβλέψεις, από την ταξική πάλη και τους αγώνες των λαών. Και αυτός ο παράγοντας είναι, ευτυχώς, απρόβλεπτος…

 

Το χάσμα στην Ε.Ε. διευρύνεται

Του Γιώργου Τοζίδη

         

 Η Eurostat δημοσίευσε πρόσφατα (21/4/2015) στοιχεία για το δημόσιο χρέος και το έλλειμμα στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και της Ευρωζώνης για το χρονικό διάστημα 2011-2014. Από την ανάλυση των στοιχείων προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα:

1. Στα 16 από τα 28 κράτη-μέλη της Ε.Ε. το δημόσιο χρέος υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ, που είναι το αποδεκτό ποσοστό με βάση τη Συνθήκη του Maastricht. Επιπλέον, σε 21 από τα 28 κράτη-μέλη καταγράφηκε αύξηση του δημόσιου χρέους, με αποτέλεσμα το συνολικό δημόσιο χρέος στην Ε.Ε. να ανέρχεται σε 12,1 τρισ. ευρώ ή 86,8% του κοινοτικού ΑΕΠ. Το εύρος στα ποσοστά δημόσιου χρέους κυμαίνεται μεταξύ του 10,6% (Εσθονία) και του 177,1% (Ελλάδα).

2. Δώδεκα κράτη-μέλη παρουσίασαν έλλειμμα υψηλότερο του 3% του ΑΕΠ: Κύπρος (-8,8%), Ισπανία (-5,8%), Κροατία και Ηνωμένο Βασίλειο (-5,7%), Σλοβενία (-4,9%), Πορτογαλία (-4,5%), Ιρλανδία (-4,1%), Γαλλία (-4,0%), Ελλάδα (-3,5%), Βέλγιο, Πολωνία και Φινλανδία (-3,2%). Η μεγαλύτερη μείωση δημόσιου ελλείμματος καταγράφηκε στην Ιρλανδία (8,6 εκατοστιαίες μονάδες) και στη χώρα μας (6,7). Το άνοιγμα μεταξύ του υψηλότερου πλεονάσματος (Δανία/ 1,2%) και του αντίστοιχου ελλείμματος (Κύπρος/ -8,8%) εξακολουθεί να είναι μεγάλο και ενδεικτικό των ενδοκοινοτικών ανισοτήτων.

3. Σε όλες τις χώρες καταγράφεται μείωση των δημοσίων δαπανών, με τη μεγαλύτερη μείωση να καταγράφεται στην Ιρλανδία (-7,3 εκατοστιαίες μονάδες) και την Ελλάδα (-4,7). Τα δημόσια έσοδα, ως ποσοστό του ΑΕΠ, αυξήθηκαν, επίσης, σε όλα τα κράτη-μέλη, με τη μεγαλύτερη αύξηση να καταγράφεται στην Ιταλία (+2,5) και την Ελλάδα (+2). Εντυπωσιακά είναι τα σχετικά στοιχεία της Δανίας: παρά το γεγονός ότι τόσο οι δημόσιες δαπάνες (57,2% του ΑΕΠ) όσο και τα δημόσια έσοδα (58,5%) είναι τα υψηλότερα στην Ε.Ε., η χώρα παρουσιάζει δημοσιονομικό πλεόνασμα (1,2%) και από τα χαμηλότερα ποσοστά δημόσιου χρέους (45,2% του ΑΕΠ) και ανεργίας (6,4%).

Από το σχετικό πίνακα προκύπτουν ορισμένα ενδιαφέροντα συμπεράσματα που αφορούν στα κράτη-μέλη που εντάχθηκαν στον μηχανισμό στήριξης και εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικά δημοσιονομικά προβλήματα (παρά την προπαγάνδα για την επιτυχία των μνημονιακών πολιτικών στα υπόλοιπα, εκτός Ελλάδας, κράτη):

1. Σε όλα τα κράτη, εκτός από την Ιρλανδία, το δημόσιο χρέος αυξήθηκε σημαντικά ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η μεγαλύτερη αύξηση καταγράφηκε στην Ισπανία (28,5 εκατοστιαίες μονάδες), ενώ το ύψος του δημόσιου χρέους σε Ιταλία (132,1%) και Πορτογαλία (130,2%) είναι μη βιώσιμο με βάση τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για το ελληνικό χρέος.

2. Το ύψος του δημοσιονομικού ελλείμματος κυμαίνεται μεταξύ 3% (Ιταλία) και 5,8% (Ισπανία). Η μεγάλη μείωση του δημόσιου ελλείμματος στην Ιρλανδία και την Ελλάδα, προέκυψε, κυρίως, από τη μείωση των δημοσίων δαπανών και είχαν ως αποτέλεσμα την κατάρρευση των συστημάτων εκπαίδευσης, υγείας και πρόνοιας.

Εάν στις μεγάλες διαφορές που καταγράφονται μεταξύ των κρατών-μελών συμπεριλάβουμε και τα ποσοστά ανεργίας, προκύπτει ανάγλυφα το συνεχώς διευρυνόμενο χάσμα στην Ε.Ε. και την ευρωζώνη. Με βάση τα στοιχεία Δεκεμβρίου 2014 της Eurostat, μεταξύ των κρατών-μελών, τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας καταγράφηκαν στη Γερμανία (4,8%) και την Αυστρία (4,9%) και τα υψηλότερα στην Ελλάδα (25,8%) και την Ισπανία (23,7%). Αντίστοιχα τα χαμηλότερα ποσοστά νεανικής ανεργίας καταγράφηκαν επίσης στη Γερμανία (7,2%) και την Αυστρία (9,0%) και τα υψηλότερα στην Ισπανία (51,4%), την Ελλάδα (50,6%) και την Κροατία (44,8%).

Τα παραπάνω στοιχεία τεκμηριώνουν τις ανισότητες που διευρύνονται συνεχώς μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης. Ο στόχος της κοινωνικής συνοχής και της σύγκλισης μεταξύ των οικονομιών, που αποτέλεσε τον κύριο λόγο δημιουργίας της Ένωσης, ελάχιστα απασχολεί πλέον τις κυρίαρχες ευρωπαϊκές ελίτ. Η συνέχιση αυτών των πολιτικών θα έχει ως αποτέλεσμα τη διάλυση και το τέλος της Ε.Ε. Είμαστε προετοιμασμένοι;

Aτάκτως Ερριμμένα(;)

Του Γιώργου Τοζίδη

Οι σκληρές διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης με τους δανειστές της είναι φυσιολογικό να έχουν αποσπάσει την προσοχή και να μην σχολιάζονται γεγονότα και εξελίξεις που συμβαίνουν είτε σε παγκόσμιο είτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο πλαίσιο του σημερινού ερανίσματος παρατίθενται τρεις εξελίξεις που αφορούν άμεσα ή έμμεσα και τη χώρα μας.

1. Ελάχιστα έχουν γραφτεί σχετικά με τις εξελίξεις στην Ασιατική Τράπεζα Υποδομών και Επενδύσεων που θα διαθέτει αρχικό κεφάλαιο 50 δισ. δολαρίων. Πρόκειται για την καθοδηγούμενη και χρηματοδοτούμενη από την Κίνα προσπάθεια δημιουργίας εναλλακτικών θεσμών προς την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Περισσότερες από 40 χώρες έχουν ζητήσει να συμμετάσχουν μεταξύ των οποίων χώρες της Ευρώπης (Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο) και της Ασίας (Ινδία, Βιετνάμ, Ν. Κορέα, Ταϊλάνδη, Σιγκαπούρη) και πρόσφατα η Ιαπωνία και η Αυστραλία. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η μεγάλη συμμετοχή κρατών γίνεται παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειες των ΗΠΑ να υπονομεύσουν την προσπάθεια της Κίνας.

Πώς γίνεται, όμως, και κράτη που εξαρτώνται άμεσα για την ασφάλειά τους από την στρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ, να αγνοούν τις προσταγές του ηγεμόνα και να εντάσσονται σε μια προσπάθεια που αμφισβητεί τα συμφέροντά του στην περιοχή; Η απάντηση βρίσκεται στην ανυποληψία στην οποία έχουν περιπέσει θεσμοί όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ. Η επενδυτική πολιτική που ακολουθεί η Κίνα διαφέρει ουσιαστικά καθώς στις χώρες που επενδύει δεν επιβάλλει μακροοικονομικές δεσμεύσεις αλλά προσπαθεί να συνδυάσει τα δικά της συμφέροντα με αυτά των κρατών-αποδεκτών των επενδύσεων. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η συμμετοχή στην τράπεζα ευρωπαϊκών κρατών-μελών της Ε.Ε. που αφήνουν έκθετους όσους στην Αριστερά απορρίπτουν ως εθνικιστική την προσέγγιση της Ελλάδας με την Κίνα (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτή η προσέγγιση θα πρέπει να γίνει χωρίς όρους).

2. Η Eurostat δημοσίευσε, πρόσφατα, τα στοιχεία για τους κυριότερους εμπορικούς εταίρους της Ε.Ε. και των κρατών-μελών. Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία, οι κυριότεροι εμπορικοί εταίροι από τους οποίους η Ε.Ε. εισάγει προϊόντα είναι η Κίνα (18% των εισαγομένων προϊόντων) οι ΗΠΑ (12%) και η Ρωσία (11%). Οι κυριότεροι εμπορικοί εταίροι της Ελλάδας είναι η Ρωσία (10%), η Γερμανία (10%) και το Ιράκ (8%). Η χώρα μας έχει το δεύτερο μικρότερο ποσοστό (49%) ενδοκοινοτικών εισαγωγών (το μικρότερο κατέχει η Ολλανδία με 46%) ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στο σύνολο της Ε.Ε. ανέρχεται σε 63%.

Οι κυριότεροι εμπορικοί εταίροι προς τους οποίους η Ε.Ε. εξάγει προϊόντα είναι οι ΗΠΑ (18% των εξαγομένων προϊόντων) η Κίνα (10%) και η Ελβετία (8%). Οι κυριότεροι εμπορικοί εταίροι της Ελλάδας είναι η Τουρκία (12%), η Ιταλία (9%) και η Γερμανία (7%). Η χώρα μας έχει το μικρότερο ποσοστό (48% – μαζί με τη Μάλτα και το Ην. Βασίλειο) ενδοκοινοτικών εξαγωγών. Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο είναι το ποσοστό των ενδοκοινοτικών εξαγωγών της Γερμανίας που ανέρχεται στο 58% του συνόλου των εξαγωγών της.

3. Από τα στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat για την εξέλιξη του Μέσου Ωριαίου Εργατικού Κόστους στη συνολική οικονομία (εξαιρούνται ο πρωτογενής τομέας και η Δημόσια Διοίκηση) προκύπτουν ενδιαφέροντα στοιχεία.

Το μέσο ωριαίο εργατικό κόστος μειώθηκε την περίοδο 2008-2014 μόνο στη χώρα μας μεταξύ των χωρών που εντάχθηκαν σε μνημόνια, ενώ την περίοδο 2004-2014 το σχετικό κόστος μειώθηκε μόνο στην Ελλάδα μεταξύ όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε. Παρά τη μείωση του ωριαίου εργατικού κόστους η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας δεν βελτιώθηκε όπως προκύπτει από τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στο εράνισμα της 21/03/2015.

Οι εξελίξεις σχετικά με την Ασιατική Τράπεζα Υποδομών και Επενδύσεων και τα στοιχεία της Eurostat τεκμηριώνουν την αναγκαιότητα άσκησης πολυδιάστατης οικονομικής πολιτικής και υλοποίησης ενός προγράμματος ενδογενούς παραγωγικής ανασυγκρότησης προκειμένου η έξοδος της χώρας από την κρίση να γίνει προς όφελος των λαϊκών τάξεων.