ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΑΝΤΑΙΟΣ» : Ένας απολογισμός

Ερανιστής : Γιώργος Τοζίδης

Με το σημερινό εράνισμα κλείνει η παρουσίαση ενός τμήματος των αναλύσεων, των θέσεων και των προτάσεων που κατατέθηκαν την περίοδο 1945 – 1951 από τις στήλες του περιοδικού «ΑΝΤΑΙΟΣ». Είναι βέβαιο ότι τα τριάντα ερανίσματα που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα αποτελούν μικρό μόνο δείγμα της τεράστιας προσφοράς των συνεργατών του περιοδικού. Στόχος της δημοσίευσης ήταν η γνωστοποίηση του τρόπου με τον οποίο οι επιστήμονες της αριστεράς αντιμετώπισαν την κατάσταση που βρέθηκε η χώρα μας μετά την κατοχή. Μια περίοδος που έχει αρκετές ομοιότητες με τη σημερινή ως προς το μέγεθος της καταστροφής και της προσπάθειας που πρέπει να γίνει για την ανασυγκρότηση.

Ήταν στις 20 Μαΐου του 1945 που κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος του περιοδικού που έφερε μια καινούργια πνοή στην επιστημονική και στην πολιτική σκέψη αυτού του τόπου, με τον τίτλο «ΑΝΤΑΙΟΣ – Δεκαπενθήμερο περιοδικό για τη μελέτη των προβλημάτων της ανοικοδόμησης».

Η Έλλη Παππά στην εισαγωγή που έγραψε για την έκδοση των απάντων του «ΑΝΤΑΙΟΥ» από το «Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο», περιγράφει ως εξής την έκδοση του πρώτου τεύχους : «Μ’ αυτόν τον λιτό ως προς τη σεμνότητα τρόπο παρουσιάστηκε στο κοινό ο Ανταίος κι αυτόν κράτησε σχεδόν αναλλοίωτο ως το 1947. Ο Ανταίος από το πρώτο του φύλλο ως και το τέλος του 1947 προσφέρει ένα απίθανο για τα ελληνικά δεδομένα corpus μελετών πάνω στα πιο καίρια θέματα του ελληνικού χώρου και χρόνου – από την κριτική του παρελθόντος ως την αναζήτηση των πιο πρόσφορων λύσεων για το μέλλον σε όλους τους τομείς».

Όμως, «Οι δυσκολίες του αριστερού κινήματος έχουν τον αντίχτυπό τους και στον Ανταίο, που προσπαθεί με νύχια και με δόντια να κρατηθεί στη ζωή την ώρα που τα σκοτεινά νέφη του εμφυλίου απλώνονται στην Ελλάδα».

«Το 1948 ένας διαφορετικός Ανταίος κυκλοφορεί. Σε μικρό σχήμα, με μικρότερα και λεπτότερα στοιχεία του τίτλου του, με λιγότερο φιλόδοξους στόχους. Η «Ανοικοδόμηση» εξαφανίζεται από τον υπότιτλο – για ποια ανοικοδόμηση μπορεί πια να γίνεται λόγος όταν ο ένοπλος αγώνας έχει επιβληθεί, όταν το μέλλον του έθνους κρίνεται από την έκβαση του ένοπλου αγώνα στα βουνά. Η «μελέτη των προβλημάτων της ανοικοδόμησης» δίνει τη θέση της στην αόριστη διατύπωση  «Επιστήμη – Τεχνική – Οικονομία». Αλλάζει και η σύνθεση της ύλης του περιοδικού, που ασχολείται περισσότερο – ή κυρίως – με ιδεολογικά προβλήματα της εποχής και με θέματα ιστορικά, εκπαιδευτικά, γενικότερα πολιτιστικά».

»Ο τελευταίος τόμος του Ανταίου, που περιλαμβάνει τα τεύχη από τη λήξη του ένοπλου αγώνα, τον Αύγουστο του 1949 ως τον Μάιο του 1951, είναι η μαρτυρία της αγωνιώδους προσπάθειας όσων συνεργατών του είχαν απομείνει, ή είχαν προστεθεί, να κρατήσουν το περιοδικό στη ζωή και στη νόμιμη ύπαρξη στα χρόνια της πιο εφιαλτικής τρομοκρατίας, των ομαδικών συλλήψεων και των εκτελέσεων που με σχεδόν αμείωτο ρυθμό συνεχίζονται και ύστερα από τη λήξη της ένοπλης σύγκρουσης.

»Σημασία για την ιστορία του Ανταίου έχει ότι, με τη λήξη της ένοπλης αντιπαράθεσης του 1947 – 1949, το περιοδικό που στέγασε την αγωνιστική επιστήμη των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων έδωσε σαφή δείγματα της αντοχής του στις αντιξοότητες. Αλλά η αγωνιστική επιστήμη των μεταπολεμικών χρόνων έπρεπε να εξαφανισθεί, οι επιστήμονες εκείνοι που επιχείρησαν να κατακτήσουν τον ουρανό και να τον προσφέρουν στο λαό της Ελλάδας, έπρεπε να τιμωρηθούν. Την τιμωρία τους, που θα την ήθελαν πολλοί, την ανέλαβε “το κράτος των νικητών” του εμφυλίου. Ο Ανταίος τουφεκίστηκε –κι αυτό δεν ήταν τυχαίο – τη νύχτα της 30 Μαρτίου 1952».

Οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες που θα θελήσουν να προστρέξουν στα ερανίσματα του «ΑΝΤΑΙΟΥ» που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα, θα έχουν αυτήν τη δυνατότητα μέσω του ιστολογίου gtozidis.wordpress.com.

Από το επόμενο φύλλο της εφημερίδας η στήλη επιστρέφει στο παρόν και μετατρέπεται σε «Οικονομικά Ερανίσματα» με αντικείμενο την παρουσίαση και κριτική της εξέλιξης σημαντικών οικονομικών μεγεθών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.

Για την καινούργια χρονιά, η στήλη εύχεται στις αναγνώστριες και τους αναγνώστες της εφημερίδας, «Ελπίδα και Αυτοπεποίθηση» για να πετύχουμε τη «Ρήξη και την Ανατροπή» που έχει ανάγκη η πατρίδα μας.

 

 

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ «ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ»

 Ερανιστής : Γιώργος Τοζίδης

Στο τεύχος αριθ. 5-6 του περιοδικού «ΑΝΤΑΙΟΣ», που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 1950 (λίγους μήνες μετά το τέλος του εμφυλίου), δημοσιεύεται η διαμαρτυρία για το παράνομο κλείσιμο της εταιρίας «ΕΠΙΣΤΗΜΗ – ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ». Η «κεντροαριστερή» κυβέρνηση Πλαστήρα, παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις της για ειρήνευση και δικαιοσύνη, δεν θα διστάσει να κλείσει την «επικίνδυνη» εταιρία με μια απλή απόφαση της Ασφάλειας. Δεν θα περάσουν ούτε δύο χρόνια και η ίδια κυβέρνηση θα δολοφονήσει τους Μπελογιάννη, Μπάτση, Καλούμενο και Αργυριάδη, αποδεικνύοντας στην πράξη το ποιος κυβερνούσε τότε την πατρίδα μας.

«Με απόφαση της Επιτροπής Ασφαλείας Νομού Αττικής, διαλύεται η ΕΠ – ΑΝ! Νόμιμο Σωματείο η Εταιρία «Επιστήμη – Ανοικοδόμηση», λειτουργεί από το 1945 με καταστατικό σκοπό την έρευνα και τη μελέτη των οικονομικών, τεχνικών και κοινωνικών προβλημάτων, αυτών ακριβώς που έχουν σχέση με την ανόρθωση και την ανοικοδόμηση της χώρας μας. Πρόθεσή της : η εξυπηρέτηση του λαού και η αξιοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων του τόπου. Μέσα : η θεωρητική – επιστημονική εργασία και δράση μέσα στα πλαίσια μιας δημοκρατικής εξελίξεως και της εθνικής και οικονομικής μας ανεξαρτησίας βασισμένης στο πνεύμα της διεθνούς συνεργασίας. Και τίμησε η ΕΠ – ΑΝ την Ελλάδα με την δράση της αυτή. Την τίμησε γιατί υπήρξε ο καρπός μιας φιλότιμης και δημιουργικής προσπάθειας όλων των προοδευτικών επιστημόνων μας. Ό,τι διαλεχτό, ό,τι άξιο, ό,τι καλύτερο έχει να παρουσιάσει ο επιστημονικός και τεχνικός κόσμος της χώρας μας, είναι ακριβώς ο κόσμος των εργατών του πνεύματος της ΕΠ – ΑΝ. Στο Διοικητικό Συμβούλιο και στα συνεργεία μελέτης προσωπικότητες κύρους σαν τους καθηγητές Πανεπιστημίου, Πολυτεχνείου και Ανωτάτων Σχολών Δ. Καλλιτσουνάκι, Αγγ. Αγγελόπουλο, Ν. Κιτσίκη, Ιαν. Δεσποτόπουλο, Χρ. Ευελπίδη, Μαρ. Τσιμάρα, Δ. Καβάδα, επιφανείς επιστήμονες όπως τον Χρ. Αγαλλόπουλο (Διευθ. ΙΚΑ), Στελ. Πιστολάκη και Γ. Σπηλιόπουλο και άλλους επιστήμονες που τίμησαν και τιμούν τη χώρα μας με την επιστημονική τους επίδοση και το πνευματικό τους ήθος. Και ένα πλούσιο ενεργητικό :

» – Επιστημονικές διακηρύξεις και εργασίες για τα προβλήματα του λαού, της εθνικής οικονομίας, της παιδείας, του πολιτισμού.

» – Διαφωτιστικές διαλέξεις για το επιστημονικό κοινό μα και τους εργαζομένους.

» – Ανάπτυξη των πνευματικών σχέσεων της Ελλάδας με τις επιστημονικές οργανώσεις και τους λαούς άλλων χωρών.

» – Εκδόσεις επιστημονικές, τεχνικοοικονομικές και πολιτιστικές.(…)

» Και είναι αλήθεια, «σημείον των κακών καιρών» η διάλυση της ΕΠ – ΑΝ. Είναι, γιατί ούτε η αναγνώριση – η επίσημη αναγνώριση – του έργου της από τον υπουργό κ. Μανέττα μέσα στη Βουλή ούτε και το γεγονός έστω «ότι η ΕΠ – ΑΝ εκλήθη και έγινε ιδρυτικό μέλος στην Παγκόσμια Ομοσπονία των Εργατών της Επιστήμης» την «World Federation of Scientific Workers», μέλος της ΟΥΝΕΣΚΟ, προσφέροντας μια τόσο μεγάλη εθνική υπηρεσία, στάθηκαν ικανά να την περιφρουρήσουν από μια πράξη αστυνομικής αυθαιρεσίας της εκτελεστικής αρχής. Αλλά τότε που είναι το «Κράτος Δικαίου»; Διαλύονται με αποφάσεις της Επιτροπής Ασφαλείας, νόμιμα σωματεία; Και τότε τι θέση έχει στο Σύνταγμα το άρθρο 11 που ορίζει ότι «Ουδέν σωματείον διαλύεται άνευ δικαστικής αποφάσεως…»; Είναι η Αστυνομία δικαστική Αρχή; Στο διάγγελμά του ο κ. Πρωθυπουργός διεκήρυξε ότι «εισήλθομεν εις την ειρηνικήν περίοδον… (και) ανοίγεται ο δρόμος διά την Δημοκρατίαν». Η ΕΠ – ΑΝ προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας και ζητεί την ακύρωση αυτής της αντισυνταγματικής αποφάσεως για την διάλυσή της. Αλλά ο κ. υπουργός της Δημ. Τάξεως δεν την ανέστειλε καν μέχρις ότου αποφασίσει το Συμβούλιο της Επικρατείας! Έτσι, ανοίγει η Κυβέρνηση τον «δρόμον προς την Δημοκρατίαν» και την ελευθερίαν της επιστήμης; Έτσι θα αποκαταστήση το «Κράτος Δικαίου» στην βασανισμένη χώρα μας;

»Οι προοδευτικοί επιστήμονες διαμαρτύρονται! Στην ελληνική και στην παγκόσμια κοινή γνώμη.

»Διαμαρτύρονται γιατί η απόφαση της Επιτροπής Ασφαλείας είναι αντισυνταγματική, παράνομη και ανελεύθερη.

»Διαμαρτύρονται γιατί η διάλυση της «ΕΠ – ΑΝ» είναι μέτρο τρομοκρατίας της δημιουργικής επιστημονικής σκέψης.

»Διαμαρτύρονται γιατί το πλήγμα εναντίον της «ΕΠ – ΑΝ» είναι πράξη εχθρική προς το λαό που τα συμφέροντά του πάντοτε υπηρέτησε και υπερήσπισε θαρραλέα η «ΕΠ – ΑΝ».

»Διαμαρτύρονται γιατί με τη διάλυση της «ΕΠ – ΑΝ» καταλύεται η ελευθερία της επιστήμης στην Ελλάδα.

»Διαμαρτύρονται γιατί η αστυνομική διάκριση της επιστήμης σε «νόμιμη» και «παράνομη» ή «επικίνδυνη» είναι απαράδεχτη. Η επιστήμη υπηρετεί το λαό. Αυτός είναι ο προορισμός της. Και η επιστήμη που δίνει στον λαό τις δυνατότητες να λύσει ωφέλιμα τα προβλήματά του δεν μπορεί να είναι «παράνομη» κι’ «επικίνδυνη».

»Παρανομούν εκείνοι που υψώνουν επάνω της βέβηλο χέρι!»

 

 

 

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

  Ερανιστής : Γιώργος Τοζίδης

Στο τεύχος αριθ.10/ 20.10.1945 του «ΑΝΤΑΙΟΥ» ο Σ. Μάξιμος ασχολείται με «Το ελληνικό εξωτερικό εμπόριο» επιχειρώντας μια ιστορική σκιαγράφηση. Από αυτό το άρθρο προέρχεται το σημερινό εράνισμα που αναφέρεται στην εμπορική πολιτική.

«Η εμπορική πολιτική των Κυβερνήσεων της Ελλάδας σ’ όλη τη συνέχειά της και μέχρι τα 1932 ήτανε πολιτική που την κυβερνούσε πότε ο αυτόματος λιμπεραλισμός και πότε οι δημοσιονομικές ανάγκες. Και στις περιπτώσεις εκείνες όπου ο προστατευτισμός ωφελούσε ωρισμένους κλάδους της γεωργίας ή της βιομηχανίας, το κυριώτερο ελατήριο ήτανε η δημοσιονομική ανάγκη, επειδή τα τελωνειακά έσοδα απ’ τις εισαγωγές εμπορευμάτων αποτελούσανε ισχυρή πηγή για τον προϋπολογισμό… Τα δημοσιονομικά ελατήρια της εμπορικής πολιτικής βρήκανε απ’ το 1923 και μετέπειτα μια συνεπέστερη έκφραση στο πεδίο της προστασίας ης βιομηχανίας, που διακρίνεται περισσότερο στο δασμολόγιο του 1925 (Μιχαλακοπούλου). Βαρύτατοι δασμοί σε ανταγωνιστικά της Ελληνικής βιομηχανίας εμπορεύματα άμεσης κατανάλωσης, μειώσανε την εμπορική κίνηση με ωρισμένες χώρες, ενώ η ατέλεια και οι χαμηλοί δασμοί σε ωρισμένες ύλες δώσανε την ώθηση σε σχέση προς άλλες αγορές. Η δημοσιονομική όμως ανάγκη δεν επέτρεπε και στο σημείο αυτό μια τολμηρή πολιτική, ενώ απ’ το άλλο μέρος οι εξωτερικές πιέσεις συντελούσανε στο να ατονούνε τα μέτρα. Το εξωτερικό εμπόριο σαν φορέας εξάπλωσης ξένων συμφερόντων και επιρροών στην Ελλάδα, δεν άφησε ποτέ να ασκηθεί ως το τέλος μια πολιτική προστασίας της παραγωγής, αν και μια τέτοια πολιτική δεν έγινε ποτέ αντικείμενο συστηματικής επεξεργασίας από καμμιά Κυβέρνηση. Η υποστήριξη της βιομηχανίας κατέληγε στις περισσότερες περιπτώσεις, στην υποστήριξη των ατομικών βιομηχάνων ή σένα τυφλό προστατευτισμό παρασιτικών βιομηχανιών.(…)

ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΥΚΤΟ ΜΑΣ ΠΛΟΥΤΟ

 Ερανιστής : Γιώργος Τοζίδης

Το σημερινό εράνισμα της στήλης προέρχεται από το άρθρο του Δ. Κίσκυρα, Γεωλόγου – Γεωφυσικού, με τίτλο «Ο ορυκτός μας πλούτος και οι δυνατότητες ανάπτυξης βαρειάς βιομηχανίας στην Ελλάδα» που δημοσιεύθηκε στο τεύχος αριθ. 9 (5 Οκτωβρίου 1945) του «ΑΝΤΑΙΟΥ». Το ζήτημα της αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου είναι και σήμερα επίκαιρο και συνδέεται άμεσα με το πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης. Η αναγκαιότητα ενός συνολικού σχεδίου αξιοποίησής του με προϋπόθεση τον σεβασμό και την προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για τις δυνάμεις της ριζοσπαστικής αριστεράς.

 

«Οι καταστροφές που προξένησε ο τελευταίος πόλεμος στη χώρα μας και η χωρίς προηγούμενο οικονομική εξαθλίωση του λαού βάλαν μπροστά μας ωμά κι’ επιταχτικά το πρόβλημα της ανοικοδόμησης.

»Γύρω από τούτο το πρόβλημα έχει κι’ όλας αναπτυχθεί ένας σωστός αγώνας, μια πάλη που κάθε μέρα γίνεται κι’ οξύτερη, όσο καθυστερεί κι αναβάλλεται η υιοθέτηση κι’ εφαρμογή ενός οποιουδήποτε σχεδίου. Ό,τι ωστόσο χαρακτηρίζει – πέρα απ’ την πλήρη κρατική ασυγκινησία κι’ ανικανότητα – τούτη τη διαμάχη, είναι ο όσο πάει και σαφέστερος διαχωρισμός ανάμεσα στις αντίμαχες απόψεις, έτσι που η λύση του όλου προβλήματος, και για τον πιο ακατατόπιστο, να φανερώνεται με δύο όψεις : την αισιόδοξη των μεν, και την απαισιόδοξη – μέσα στα τωρινά εθνικά πλαίσια των άλλων.

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ

Ερανιστής : Γιώργος Τοζίδης

Η στήλη δημοσιεύει σήμερα τις θέσεις για την αυτοδιοίκηση από το άρθρο του Ηλία Ηλιού που δημοσιεύθηκε στο τεύχος αριθ. 8 με ημερομηνία 20.09.1945 του ΑΝΤΑΙΟΥ.

 

Η ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

 

«Η αυτοδιοίκηση είναι η οργανωμένη λαϊκή εξουσία που ασκείται με αιρετούς αντιπροσώπους και απ’ ευθείας με τις συνελεύσεις του Λαού για τη διοίκηση της πόλης ή του χωριού (αυτοδιοίκηση α΄ βαθμού) και της επαρχίας (αυτοδιοίκηση β΄ βαθμού).

»Αυτοδιοίκηση πρώτου βαθμού είναι ο Δήμος για τις πόλεις και η κοινότητα για τα χωριά (κάτω από 10 χιλ. κατοίκους). Μπορεί να δοθεί ενιαίο όνομα δήμος και στις κοινότητες. Όμως και στην περίπτωση αυτή, οι μεγάλοι δήμοι (των πόλεων) πρέπει νάχουν σαν ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ένα πρόσθετο όργανο, τη δημαρχιακή επιτροπή.

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ

 Ερανιστής : Γιώργος Τοζίδης

Βρισκόμαστε έξι μήνες πριν από τις κρισιμότερες, ίσως, αυτοδιοικητικές εκλογές που έγιναν ποτέ στην πατρίδα μας. Θέλοντας να συμβάλλει στον προβληματισμό και στη διαμόρφωση των θέσεων για την αυτοδιοίκηση, η στήλη δημοσιεύει σήμερα εράνισμα από το άρθρο του Ηλία Ηλιού που δημοσιεύθηκε στο τεύχος αριθ. 8 με ημερομηνία 20.09.1945 του ΑΝΤΑΙΟΥ. Στο επόμενο φύλλο θα δημοσιευθούν οι θέσεις για την αυτοδιοίκηση.

 

«Η οργάνωση της Πολιτείας είναι βασικό πρόβλημα της Νεοελληνικής Ανοικοδόμησης. Βέβαια το ουσιαστικό περιεχόμενο, οι σκοποί και οι επιδιώξεις της ανοικοδόμησης θα προβάλουν από τις έρευνες και τις μελέτες των οικονομολόγων, των τεχνικών, των υγιεινολόγων και των εκπαιδευτικών και λοιπών εργατών του πνευματικού πολιτισμού. Όμως και στους προοδευτικούς νομικούς ανήκει ένας κάποιος τομέας μελέτης και συμβολής στην επεξεργασία του προγράμματος για την ανοικοδόμηση της Χώρας προς το συμφέρον του Λαού, γιατί αυτοί είναι που θα μελετήσουν και θα υποδείξουν ποια θα είναι τα αρμοδιότερα όργανα και οι χρησιμότεροι κανόνες δικαίου για την πραγμάτωση των ουσιαστικών εκείνων σκοπών.

»Στο έργο αυτό υπάρχουν, νομίζουμε δυο αξιώματα που δεν πρέπει ποτέ να τα χάνουμε από τα μάτια μας αν δε θέλουμε να καταλήξουμε σε λάθη.

»1. Ανοικοδόμηση χωρίς το Λαό δε γίνεται. Όχι μονάχα ο Λαός πρέπει να διαφωτισθεί πλατιά πάνω στα προβλήματα της ανοικοδόμησης, να τα κάνει κτήμα του και με την πολύπλευρη εργασία του να τους δώσει την ουσιαστική λύση εκείνη που υπαγορεύουν τα συμφέροντά του, αλλά και από την οργανική άποψη, πρέπει ο Λαός να πάρει στα χέρια του και ν’ ασκήσει ο ίδιος όλες τις πολιτικές εξουσίες, να υπάρξει ο πραγματικά κυρίαρχος στη Χώρα του, ώστε ανεμπόδιστος από κάθε λογής κηδεμονία να μπορέσει υπεύθυνα να γίνει ο πρωταγωνιστής του ανοικοδομητικού έργου, παραμερίζοντας τις αντιλαϊκές δυνάμεις που επί ένα αιώνα τον μποδίσανε να λύσει τα προβλήματά του.

»2. Ανοικοδόμηση χωρίς Σχέδιο δε γίνεται. Πρέπει λοιπόν κοντά στην άλλη, τη γνωστή από το παλαιότερο νομικό εποικοδόμημα, τυπική νομιμότητα, να προβλέψει η νέα οργάνωση της Πολιτείας και μια καινούργια ουσιαστική νομιμότητα, πρέπει δηλ. οι πράξεις όλων και ξεχωριστά των διοικητικών οργάνων της πολιτείας να συμπολιτεύονται προς τους σκοπούς και να τείνουν προς την πραγμάτωση του δοσμένου κάθε φορά κρατικού σχεδίου, που κι’ αυτό φυσικά δεν πρόκειται νάναι επιταγή από τα πάνω, έξω από τη θέληση του Λαού, ίσα ίσα θα είναι το προϊόν μιας συντονισμένης ομαδικής επεξεργασίας όλων των λαϊκών στρωμάτων, ειδικά οργανομένων προς τον σκοπό αυτό, και θ’ ανταποκρίνεται προς τις άμεσες κάθε φορά ανάγκες του, και του Λαού έργο θάναι και η πραγματοποίηση του Κρατικού Σχεδίου και ο έλεγχος και η επαλήθευση της πορείας προς αυτήν. Όμως από τη στιγμή που θα υπάρχει ένα κρατικό σχέδιο, κάθε ενέργεια των επί μέρους οργάνων, το σύνολο της κρατικής και κοινωνικής δραστηριότητας πρέπει να τείνει στην πραγμάτωσή του και κάθε παρέκκλιση απ’ αυτό θάχει σαν αποτέλεσμα την ακυρότητα της διοικητικής πράξης, όπως ακριβώς και κάθε παρέκκλιση από την τυπική νομιμότητα. Έτσι αποφεύγουμε τη σπατάλη έργου και την αλληλοεξουδετέρωση των προσπαθειών, αναπόφευκτες στους αναρχούμενους και γιαυτό σε τελευταία ανάλυση αντιοικονομικούς και επιζήμιους για το σύνολο αυτοσχεδιασμούς, που είναι το χαρακτηριστικό της «φιλελεύθερης» οικονομίας, όπου μοναδικό κίνητρο για κάθε ενέργεια είναι το ατομικό κέρδος.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΣΑΛ

 Ερανιστής : ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΖΙΔΗΣ

Το σημερινό εράνισμα της στήλης από το περιοδικό «ΑΝΤΑΙΟΣ» (αριθμός τεύχους 1-2, Ιούνιος-Ιούλιος 1949) αναφέρεται στις επιπτώσεις του Σχεδίου Μάρσαλ συνολικά στην οικονομία των ευρωπαϊκών χωρών και έρχεται να συμπληρώσει τα αντίστοιχα ερανίσματα που δημοσιεύθηκαν σε προηγούμενα φύλα της εφημερίδας. Η επίκληση πολλών πολιτικών και οικονομολόγων της ανάγκης για ένα «σχέδιο Μάρσαλ» για την αντιμετώπιση της σημερινής οικονομικής κρίσης θα έπρεπε να παίρνει υπόψη της τις συνέπειες που είχε η εφαρμογή του.   

«Η αποτυχία στην αποφυγή της κρίσης με το Σχέδιο Μάρσαλ οφείλεται γενικά : Στο γεγονός πως η ευρωπαϊκή οικονομία παρουσίασε εσωτερικά αντιφατική οικονομική ανάπτυξη και εξωτερικά η παραγωγική της αποκατάσταση συγκρούστηκε με τους σκοπούς του Σχεδίου. Ειδικότερα παρατηρούμε:

»α) Η εσωτερική αγορά δεν πλάτυνε σε ικανοποιητικό βαθμό. Η παραγωγική αποκατάσταση έγινε με εξασφάλιση των όρων της συσσώρευσης σε βάρος του επιπέδου της ζωής των εργαζομένων που έμεινε στην πιο χαμηλή στάθμη. Η πολιτική κυριαρχία των ολιγαρχικών κύκλων απέβλεψε σε όρους εργασίας καταθλιπτικούς για την εργατική τάξη και τους αγρότες.

»Με μια τέτια συνεσταλμένη επιφάνεια γεννήθηκε για τις οικονομίες των ίδιων των ευρωπαϊκών κρατών πρόβλημα πραγματοποίησης του εισοδήματος μέσα στην εσωτερική αγορά και καταβλήθηκε προσπάθεια να εξασφαλιστεί εξωτερική αγορά που ν’ απορροφά εκτός από τις κανονικές εξαγωγές και πρόσθετες εξαγωγές που δε μπορούσε ν’ απορροφήσει η εσωτερική αγορά.

»(…) Οι ολιγαρχικοί ευρωπαϊκοί κύκλοι για ν’ ανακόψουν το ρεύμα της οικονομικής κατάρρευσης στράφηκαν εναντίον των μισθών και του αγροτικού εισοδήματος, χρησιμοποίησαν τον πληθωρισμό και όλα τα γνωστά μέσα «απορρόφησης της πλεονάζουσας αγοραστικής δύναμης» των μαζών και άρχισαν έναν πόλεμο αλληλοεξόντωσης στον τομέα του εξωτερικού εμπορίου.

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΔΙΑΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ

 

 Ερανιστής : Γιώργος Τοζίδης

Το σημερινό εράνισμα από το περιοδικό «ΑΝΤΑΙΟΣ» δημοσιεύθηκε στο πρώτο τεύχος της δεύτερης περιόδου, τον Ιανουάριο του 1948. Πρόκειται για το σημείωμα της έκδοσης και, παρότι δεν αναφέρεται, συγγραφέας του πρέπει να είναι ο Δ. Μπάτσης, που ήταν ο διευθυντής του περιοδικού. Το κείμενο «αφιερώνεται» σε όσους διακινούν την ανιστόρητη θεωρία ότι η ήττα του Κ.Κ.Ε. και του Ε.Α.Μ. οφείλεται στην «ιδιαίτερη εμμονή» στην «εθνική διάσταση του αγώνα» και στην «πατριωτική υπερεπένδυση» αγνοώντας την «ταξική διάσταση των πλησιαζόντων γεγονότων».

 

«Η μελέτη για το βιοτικό επίπεδο του εργαζόμενου λαού, για τις συνθήκες δηλαδή της διαβίωσης, της διατροφής, των όρων της εργασίας και του πραγματικού εισοδήματος των εργαζομένων κάθε άλλο αποτέλεσε παρά αντικείμενο συστηματικής επιστημονικής έρευνας από την επίσημη ακαδημαϊκή διανόηση στην Ελλάδα.

»Οι αρμόδιοι θεωρητικοί οικονομολόγοι και κοινωνιολόγοι, στα ανώτερα πνευματικά ιδρύματα του κράτους αγνόησαν ολότελα σχεδόν το βασικό αυτό θέμα στις «επιστημονικές τους ενασχολήσεις».

»Όπως αγνόησαν συστηματικά και κάθε άλλο ζήτημα που είχε θεμελιακή κοινωνική και ιστορική εθνική σημασία για την οικονομική και την πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου. Τα κοινωνικά προβλήματα που η λύση τους δεν ολοκληρώθηκε (αγροτικό λ.χ.), η μορφή ανάπτυξης της ελληνικής βιομηχανίας, το θέατρο και η γλώσσα του λαού κ.ά., κ.ά. Είναι θέματα που εξετάζονται περιωρισμένα και ασυστηματοποίητα μέσα στην ελληνική βιβλιογραφία. Ελάχιστες εξαιρέσεις υπάρχουν που επιβεβαιώνουν ακόμα πιο πολύ την παραπάνω διαπίστωση.

Η ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

 Ερανιστής : Γιώργος Τοζίδης

Το σημερινό εράνισμα προέρχεται από εισήγηση στην ολομέλεια του οικονομικού τομέα της «ΕΠ – ΑΝ» με τίτλο «Κριτική των δημοσιονομικών κατευθύνσεων και άμεσες δημοσιονομικές επιδιώξεις» του Ι.Τ. Ευαγγελίδη, πρώην επιθεωρητή στο Υπουργείο Οικονομικών, που δημοσιεύθηκε στο τεύχος αριθ. 3 (χρόνος Β΄) στις 31.10.1946.

 

«1. Η δημοσιονομική πολιτική που ασκήθηκε κατά περίοδο της εχθρικής κατοχής στη Χώρα μας, αποτελεί προέκταση της πολιτικής των κατακτητών που απόβλεπε στη ληστρική εκμετάλλευση της οικονομίας μας για τους πολεμικούς και άλλους σκοπούς τους. Η πολιτική αυτή, που με περισσή ασυνειδησία δέχτηκαν να την εφαρμόσουν οι Κυβερνήσεις των Κουΐσλιγκς, με τις συγκεντρώσεις των προϊόντων των αγροτών για φορολογικούς σκοπούς, τους χαμηλούς μισθούς, τις τεράστιες δαπάνες για τα στρατεύματα κατοχής και τον πληθωρισμό – που ήρθε ως συνέπεια της τέτοιας τακτικής – συνετέλεσε όχι λίγο στη χειροτέρευση της θέσης των λαϊκών μαζών. Ευτυχώς η ομαδική πάλη του λαού, μετρίασε σε σημαντικό βαθμό τις συνέπειες των αντιλαϊκών μέτρων στις πόλεις, ενώ η απελευθέρωση της υπαίθρου απ’ τις αντάρτικες δυνάμεις την απάλλαξε έγκαιρα απ’ τη θλιβερή υποχρέωση να χαλκεύει με την οικονομική συμβολή της βαρύτερα τα δεσμά της.

»2. Για τη δημοσιονομική πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων του Εξωτερικού δεν έχουμε τα στοιχεία να μιλήσουμε, γιατί δε δόθηκαν στη δημοσιότητα μετά την απελευθέρωση, όπως θα ‘πρεπε, υπολογιστικά για τη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών από τις κυβερνήσεις εκείνες. Εξάλλου ο κύκλος της δημοσιονομικής δράσης τους ήταν πολύ στενός, περιοριζόμενος στη χρηματοδότηση της πολεμικής προσπάθειας έξω απ’ τα σύνορα της Χώρας.

»3. Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, μετά την άφιξή της στην Ελλάδα, ασχολήθηκε με το δημοσιονομικό πρόβλημα της Χώρας, κατάγινε δε ειδικότερα με το νομισματικό ζήτημα, το δημοσιοϋπαλληλικό ζήτημα και με προπαρασκευή πλατιών φορολογικών μεταρρυθμίσεων. Η διάσπαση της κυβέρνησης αυτής και τα γεγονότα που την ακολούθησαν, δεν επιτρέψανε την εκπλήρωση και τη θέση σ’ εφαρμογή των μέτρων που μελετιόνταν.

»4. Η δημοσιονομική πολιτική των άλλων μεταπελευθερωτικών Κυβερνήσεων, με μικρές διαφορές ανάμεσά τους, χαρακτηρίζεται απ’ την προσπάθεια επανόδου στο προπολεμικό δημοσιονομικό καθεστώς, τόσο όσο αφορά τη φορολογική πολιτική, όσο και την πολιτική των δαπανών, καθεστώς που καταδίκασε τη Χώρα στην παραγωγική καθυστέρηση και την μείωση της οικονομικής και πολιτικής της ανεξαρτησίας και αποτέλεσε μια απ’ τις κύριες αιτίες του χαμηλού βιοτικού επιπέδου του λαού. Άλλο χαρακτηριστικό της πολιτικής αυτής είναι η ολότελα ανεπαρκής μέριμνα για την ανασυγκρότηση της οικονομίας του Τόπου και γενικότερα την ανοικοδόμηση. Έτσι η ασυδοσία που είχε εξασφαλίσει η ολιγαρχία του πλούτου προπολεμικά, όχι μόνο διατηρήθηκε μα και επεκτάθηκε στους επιχειρηματίες, τους συνεργάτες των κατακτητών και τους εκμεταλλευτές της πείνας και δυστυχίας του λαού, μεγαλομαυραγορίτες.

ΑΠΛΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

 Ερανιστής : Γιώργος Τοζίδης

Η στήλη, με αφορμή την επέτειο της 28^ης Οκτωβρίου 1940, δημοσιεύει ένα εράνισμα από κείμενο του Χ. Θεοδωρίδη που δημοσιεύθηκε στο πρώτο τεύχος του ΑΝΤΑΙΟΥ (20.05.1945). Σήμερα, ζούμε σε συνθήκες ενός διαφορετικού πολέμου. Ο σκοπός όμως είναι ίδιος: «…για την ανεξαρτησία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια».

 

«Ο φριχτότερος απ’ όλους τους πολέμους έφτασε στο τέλος του. Μα σήμερα δεν είμαστε τ’ αγνά παιδιά του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, που πίστεψαν πως με το σταμάτημα των εχθροπραξιών θα τελειώσουν τα δεινά τους. Οι βαθύτερες αφορμές που προκάλεσαν την απαίσια ανθρωποσφαγή μένουν πάντα στη θέση τους και θα λειτουργήσουν μόλις βρουν την ευκαιρία, όπως λειτούργησαν από καταβολής του ανθρώπου πάνω στη γη.

»Ο πρώτος πόλεμος μας δίδαξε πολλά από αυτήν την άποψη. Και τότε ο κόσμος είδε με αποτροπιασμό τον πόλεμο και τους υπεύθυνους γι’ αυτόν. Όχι πια πόλεμος, κάτω η μυστική διπλωματία, συνεννόηση και συναδέλφωση ανάμεσα στ’ άτομα και τους λαούς! είταν το κοινό σύνθημα από τη μια ως την άλλη άκρη της οικουμένης. Μα ο πόθος πνίγηκε στα στήθη και πάνω στην Ευρώπη, προτού στεγνώσει το αίμα των σφαγμένων και προτού σβύσει ο στεναγμός του μαρτυρίου, στυλώθηκε το φάσμα καινούργιας συμφοράς. Η ανταρσία, που έκαναν ενάντια στα έθνη οι στενές κ’ ύπουλες ολιγαρχίες, πήρε την απαισιότερη μορφή και διάσταση κι από τον εξανδραποδισμό του δικού τους λαού στο εσωτερικό, πήδησε με οργανική ανάγκη στο φονικότερο από τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Έτσι μέσα σ’ έναν αιώνα περήφανο για την επιστήμη του, για τις εφευρέσεις και τον πλούτο των τεχνικών μέσων και την παράλληλη «καλλιέργεια» της διάνοιας, διαπράχθηκε το τεράστιο έγκλημα που το ζήσαμε και το είδαμε με τα τρομαγμένα μάτια και τη φαρμακωμένη ψυχή.(…)